فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

راهنمای اصلاحات بعد از پذیرش

فرم ها و دستورالعمل‌ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

ضرورت صحبت از جایگاه محقق در چیست؟ تحلیل محتوای کیفی مطالعات اخیر علوم اجتماعی ایران

نوع مقاله : مقاله روش‌شناختی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد انسان‌شناسی، گروه انسان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 پژوهشگر آزاد در حوزه مطالعات جنسیت، تهران، ایران

3 کارشناسی فلسفه، گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در ارزیابی تحقیقات کیفی، به‌منظور درک بهتر توصیفات یا استدلالات محققان، آشنایی خواننده متن درباره محقق و جایگاه او در تحقیق و شکل‌گیری مسئله تحقیق ضروری به‌نظر می‌رسد. خواننده با شناخت نسبی از محقق می‌تواند برخی سوگیری‌ها و پیش‌فرض‌هایی را که در تحقیق اثر گذاشتند تشخیص دهد ‌‌ در این مقاله با استفاده از رویکرد مردم‌نگاری انتقادی و با تحلیل محتوای کیفی هشت مقاله و یک کتاب که در سال‌های اخیر در ایران منتشر شده است به‌دنبال پاسخگویی به این سؤال هستیم که چرا صحبت از جایگاه محقق در پژوهش‌ها و مطالعات اجتماعی اهمیت دارد؟ حذف محقق یا مشخص نبودن جایگاه محقق و اهمیت مسئله برای محقق در حین انجام مطالعات به‌ویژه در زمان نوشتار گزارش‌ها و نتایج تحقیق چه آسیب‌ها و پیامدهایی در پی دارد؟ رعایت نکردن رویکرد بازتابی در تحقیقات و مشخص نبودن جایگاه محقق تبعاتی را همچون پنهان کردن خود و انگیزه‌های شخصی در تحقیق، حقیقت پنداشتن برخی از اندیشه‌ها و تفکرات خود، سلب کردن این امکان از خواننده که بتواند سوگیری‌های ممکن را تشخیص دهد، در پی دارد. مشخص نبودن جایگاه محقق زمینه را برای بروز پیامدهایی همچون خود قهرمان پنداری محقق، ایجاد راهکارهای سریع آماده می‌کند. محقق با افتادن در این دام‌ها از مسیر تحقیق و فهم مسئله فاصله می‌گیرد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
انجمن دانشجویی انسان­شناسی دانشگاه تهران (1399). نوشتار‌ها و گفتارهایی در باب انسان­شناسی و دانشگاه. نشریه دانشجویی انسان­شناسی (ندا)، 9(25).
حاجی‌حیدری، سهیلا؛ و روحانی، علی (1398). مطالعۀ جامعه‌شناختی پیامدهای عاملیت مضاعف و حداکثرسازی سود در شرکت‌های بازاریابی هرمی، مردم‌نگاری انتقادی. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 8(4)، 56-37. doi: 10.22108/SRSPI.2020.121129.1495
رحمانی، جبار (سرویراستار) (1401). مردم‌نگاری ایرانی: یک بستر، چند رؤیا. تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رفعت‌جاه، مریم؛ و سیارپور، فاطمه (1390). عوامل اجتماعی، فرهنگی موثر بر بازنمایی هویت از طریق بدن. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 23، 124-97.
روحانی، علی؛ تقی‌زاده، رضا؛ و کریمی منجرموئی، حسن‌علی (1400). بورس، آرزو‌های محاق؛ یک پژوهش کیفی انتقادی. دو فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 10(2)، 302– 279. doi: 10.22034/JEDS.2022.48464.1581
زارع شاه‌آبادی، اکبر؛ و محمدی، آرزو (1400). درک و فهم پدیده کولبری در شهرستان بانه، جامعه‌شناسی کاربردی، 32(1)، 154– 123.  Doi: 10.22108/JAS.2020.120921.1851
سالاروند، سپیده (1399). انگار لال شده بودم: یک مردم‌نگاری از کودکان کارگر افغانستانی. تهران. انتشارات خرد سرخ.
فکوهی، ناصر؛ و اوحدی، یاسمن (1391). هویت و فضای عمومی در شهر: مطالعۀ دختران دانشجو در شهرستان رفسنجان. مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 5(4)، 78-58.
محسنی مطلق، علی رضا؛ و ایزدی جیران، اصغر (1393). غار آقا شاه بلبل: مردم‌نگاری چندصدایی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 3(1)، 88-61.  doi: 10.22059/JISR.2014.52464
محمودی، محمدامین؛ و مرادی، علی (1400). کولبری، برآیندِ سیاست‌های معطوف به توسعه‌نیافتگی: مطالعه کیفی کولبران شهر پاوه. فصلنامه جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، 3(3)، 21-1. doi: 10.34785/J016.2021.298
مدیسون، سویینی (1397). مردم‌نگاری انتقادی: روش‌ها، علم اخلاق و اجرا (مترجم: فهیمه سادات کمالی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
موحدمجد، مجید؛ و گرگی، عباس (1394). مطالعه ساخت اجتماعی حوادث ناشی از کار: مطالعه موردی کارگران معادن زغال سنگ منطقه کوهبنان کرمان و طبس. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 7(2)، 126-101. doi: 10.7508/isih.2015.26.005
Abu-Lughod, L. (2008). Writing women's worlds: Bedouin stories. Berkeley: Unversity of California Press. doi: 10.1525/9780520934979
Briggs, J. (1970). Never in anger: Portrait of an Eskimo family. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Charmaz, K., Thornberg, R., & Keane, E. (2018). Evolving grounded theory and social justice inquiry'. In N. K. Denizin, & Y.S. Lincholn (Eds.). The SAGE Handbook of Qualitative Research (5th ed.). London: SAGE.
Clifford, J. (1985). Introduction: Partial Truths. In: J. Clifford, & G. Marcus (Eds.), Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. California: University of California Press.
England, K. V. L. (1994). Getting Personal: Reflexivity, Positionality and Feminist Research. The Professional Geographer, 46(1), 80-89. doi: 10.1111/j.0033-0124.1994.00080.x
Erickson, F. (2018). A history of qualitative and inquiry in social and educational research. In N.K. Denzin, & Y. S. Lincoln (Eds.),  The Sage Handbook of Qualitative Research. London: SAGE.
Evans-Prichards, E. E. (1940). The Nuer: A description of the modes of livelihood and political institutions of a Neolithic people. Oxford: Clarendon Press.
Haraway, D. (1988). Situated knowledges: the science question in feminism and the privilege of partial perspective. Feminist Studies, 14(3), 575-599. doi: 10.2307/3178066
Harding, S. (1991). Whose science? Whose knowledge? Thinking from women’s lives. Ithaca and London: Cornell University Press.
Hsieh, H.F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. doi: 10.1177/1049732305276
Lincoln, Y. S., Lynham, S. A., & Egon G. G. (2018). Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences. In: N.K. Denzin, & Y. S. Lincoln (Eds.), The SAGE Handbook of Qualitative Research (5th ed.). London: SAGE.
Malinowski, B. (1922). Argonauts of the western Pacific: an account of native enterprise and adventure in the archipelagoes of Melanesian New Guinea. London: New York, G. Routledge & Sons.
Malinowski, B. (1967). A diary in the strict sense of the term. New York: Harcourt, Brace.
Martin, E. (2007). Bipolar expeditions: mania and depression in American culture. Princeton University Press.
Mead, M. (1928). Coming of age in samoa: A psychological study of primitive youth for Western civilization. New York: William Morrow.
Radcliffe-Brown, A. (1922). The andaman islanders: A study in social anthropology. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Richardson, L. (2000). Feathers in our cap. Journal of Contemporary Ethnography, 28(6), 660-668.  doi: 10.1177/089124199129023767
Rosengren, K. E. (1981). Advances in Scandinavia content analysis: An introduction. Advances in Content Analysis, 9, 9-19.
Subramani, S. (2019). Practicing reflexivity: ethics, methodology and theory construction. Methodological Innovations, 12(2), doi: 10.1177/205979911986327
Whyte, W. F. (1947). Street corner society: The social structure of an Italian slum. Chicago: University of Chicago Press.
Wirth, L. (1927). The ghetto. American Journal of Sociology, 33(1), 57-71.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
دوره 16، شماره 3 - شماره پیاپی 63
مهر 1402
صفحه 31-58
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 29 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 29 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 مرداد 1402
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار