فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

راهنمای اصلاحات بعد از پذیرش

فرم ها و دستورالعمل‌ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

تحلیل جامعه‌شناختی قهرمان‌پروری در تعاملات اجتماعی به‌مثابه تمارض اجتماعی؛ مطالعۀ موردی فیلم «قهرمان»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، کهکیلویه و بویراحمد، ایران

2 استادیار جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، کهکیلویه و بویراحمد، ایران

چکیده

این مقاله با هدف اصلی کشف و افشای مضامین پنهان و آشکار تمارض اجتماعی در عمل شخصیت‌های فیلم «قهرمان»، اثر اصغر فرهادی، انجام شده است. ازآنجاکه، به‌نظر برخی منتقدان و متفکران، محتوا و مضامین سینمای ایران با مسائل و رویدادهای روز جامعه پیوند عمیقی دارد، این پژوهش، همچنین، مداقه‌ای است بر تعاملات اجتماعی و تحلیل زندگی روزمره در ایران معاصر. پژوهش حاضر به روش کیفی و با فن تحلیل محتوا انجام شده است. در این مقاله درصدد آن هستیم که دریابیم: «ما چه نیازی به برساختن قهرمان داریم؟» و «پدیده‌های تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری در زندگی روزمره چه ارتباطی با همدیگر دارند؟»؛ برپایۀ یافته‌های این پژوهش، پدیده‌هایی مانند تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری در زندگی روزمره، در رابطۀ متقابل و دیالکتیکِ کوشش و ناکامی، ناکارآمدی نهادهای اجتماعی و سیاسی، کیش فردیت، اخلاق‌گرایی ایدئولوژیک، ناامنی هستی‌شناختی و کاهش سرمایۀ اجتماعی، به تولید و بازتولید یکدیگر می‌پردازند و شاید تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری به‌مثابه راهبردهایی برای بقا، به‌ویژه بقای آبرو و مقبولیت اجتماعی در تعاملات و زندگی روزمره، آخرین نوع از کنش‌های اجتماعی و ابتکار عمل برای حفاظت از خود و جامعه باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
اباذری، یوسف (1381). «فروپاشی اجتماعی»، گفت‌وگو با یوسف اباذری، ماهنامه آفتاب، 19، 41-32.
اترک، حسین (1389). ماهیت و حکم اخلاقی توریه. معرفت اخلاقی، 1(4)، 94ـ75.
آذری، غلامرضا؛ و کلانی طهرانی، الهه (1397). تحلیل نشانه‌شناسانۀ اخلاقیات در ارتباطات انسانی فیلم جدایی نادر از سیمین ساختۀ اصغر فرهادی. جامعه، فرهنگ و رسانه، 7(26)، 102 ـ 81.
آرون، ریمون (1387). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی (مترجم: باقر پرهام؛ چاپ نهم). تهران: شرکت انتشاراتی علمی و فرهنگی. (تاریخ اصل اثر 1965)
استریناتی، دومینیک (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه (مترجم: ثریا پاک‌نظر). تهران: گام نو. (تاریخ اصل اثر 2002)
افشار، حمیدرضا؛ و محرم‌زاده، ناتاشا (1395). بررسی «امر واقع» در سینمای اصغر فرهادی بر اساس آرای اسلاوی ژیژک. نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، 7(13)، 59 ـ 45. doi: 10.30480/dam.2017.331
امیرخانی، رضا (1391). نفحات نفت؛ جستاری در فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی(چاپ نهم). تهران: افق.
انوری، حسن (1390). فرهنگ فشرده سخن (جلد اول، چاپ دوازدهم). تهران: سخن.
آیتی، حمید (1395). «اخلاق» در سپهر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما. در چکیده مقاله‌های همایش ملی اخلاق و جامعۀ ایرانی. تهران: پژوهشکدۀ فرهنگ، هنر و معماری.
بهجت، محمدتقی (1379). رسالۀ توضیح‌المسائل (چاپ بیست‌و‌پنجم). قم: شفق.
بیکران بهشت، حامد (1 اسفند 1401). «یک «قهرمان» و یک مستند». روزنامۀ همدلی، شمارۀ 1887، یک‌شنبه 1 اسفند 1400، 20 فوریۀ 2022.
ترنر، گریم (1396). فیلم به منزلۀ کردار اجتماعی (مترجم: گودرز میرانی؛ ویراست چهارم متن انگلیسی). تهران: علمی و فرهنگی. (تاریخ اصل اثر 2006)
چلبی، مسعود (1390). تحلیل اجتماعی در فضای کنش (چاپ دوم). تهران: نشر نی.
حریری، نجلا (1385). اصول و روش‌های پژوهش کیفی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
خبرگزاری دانشجویان ایران (22/4/1395). اتلاف انرژی در ایران 5/3 تا پنج برابر بیش از مصرف جهانی است. برگرفته از https://www.isna.ir/news/95040112537
داداش‌پور، نازنین (1392). بررسی فراوانی موارد خطای پزشکی در بیمارستان پورسینای رشت در سال 1391 (پایان‌نامه دکترای پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی). دانشکدۀ پزشکی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.
 دهخدا، علی‌اکبر (1343).  لغت‌نامه‌ی دهخدا (جلد پانزدهم؛ زیر نظر دکتر محمد معین). تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه.
دورکیم، امیل (1359). تقسیم کار اجتماعی (مترجم: حسن حبیبی)، تهران: آگاه.
راودراد، اعظم (1379). تحلیل جامعه‌شناختی فیلم‌های «دو زن» و «قرمز». مجلۀ فارابی، 9(4)، 75ـ60.
راودراد، اعظم؛ و زندی، مسعود (1385). تغییرات نقش زن در سینمای ایران. مجلۀ جهانی رسانه، 1(2)، 50ـ23.
رنانی، محسن (13/6/1399). «قصه مرد عروسک‌ساز». برگرفته از http://renani.net
سلزام، هوارد (1387). اخلاق و پیشرفت (مترجم: مجید مددی)، تهران: نشر ثالث.
صادقی فسائی، سهیلا؛ و پروایی، شیوا (1395). نحوۀ بازنمایی زن در زیست‌جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی: مطالعۀ موردی چهارشنبه‌سوری، دربارۀ الی و جدایی نادر از سیمین. زن در فرهنگ و هنر، 8(2)، 170ـ147. doi: 10.22059/JWICA.2016.60312
طاهری‌دمنه، محسن؛ و کاظمی، معصومه (1397). تمایل به مهاجرت در بین جوانان؛ مطالعه‌ای کیفی در تصاویر آینده. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 10(4)، 78ـ53. doi: 10.22035/isih.2018.292
عیسی‌ملکی، امیر؛ بهشتی، سید صمد؛ و حیدری آرمان (1399). مفهوم‌شناسی و تحلیل جامعه‌شناختی زمینه‌های شکل‌گیری پدیده تمارض اجتماعی. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. 9(4)، 50ـ19.
عیسی‌ملکی، امیر؛ بهشتی، سیدصمد؛ و حیدری، آرمان (1400). ظهور تمارض اجتماعی در زندگی روزمره: مورد مطالعه، تعاملات میان کارکنان و مراجعان مجتمع شماره 10 مرکز شورای حل اختلاف شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی، 32(3)، 100ـ77.
کوزر، لیوئیس (1388). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی (مترجم: محسن ثلاثی؛  چاپ پانزدهم). تهران: انتشارات علمی. (تاریخ اصل اثر  1971)
محمودی، بیت‌الله (1400). جایگاه مسائل اجتماعی در فرایند برنامه‌ریزی و مدیریت جنگل‌های کشور از منظر میان‌رشته‌ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 14(1)، صفحات 206ـ179.   doi: 10.22035/isih.2022.4566.4526
معین، محمد (1391). فرهنگ فارسی (جلد اول؛ چاپ بیست‌وهفتم). تهران: انتشارات سخن.
مکوئیلان، مارتین (1388). گزیده‌ مقالات روایت (مترجم: فتاح محمدی). تهران: مینوی خرد. (تاریخ اصلی اثر 2000)
هادیانفر، سیدکمال (23/5/1398). ساعتی 2 نفر در تصادفات کشور کشته می‌شوند. برگرفته از http://pana.ir/news/946816
وحیدی، محمدمهدی (1390). رویکرد نشانه‌شناسانه به تحلیل ارتباطات میان‌فردی و ارتباطات درون‌فردی در دو فیلم مشترک کریستف کیشلوفسکی و ایرنه ژاکوب (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
Alexander, V. D. (2003). Sociology of the Arts. London: Blackwell .
Anderson, R. (2007). Thematic Content Analysis (TCA): Descriptive Presentation of Qualitative Data, Institute of Transpersonal Psychology, Retrived from http://www.wellknowingconsulting.org/publications/pdfs/
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Edgar, A., & Sedgwick, P. (2007). Cultural Theory: The Key Concepts (2nd ed.). Routledge, Taylor & Francise Library.
Gupta, S. B., & Gupta, S. (2013). Representation of social issues in cinema with specific reference to Indian cinema: case study of Slumdog Millionaire. The Marketing Review, 13(3), 271-282. doi: 10.1362/146934713X13747454353619
Julien. H. (2008). Content analysis. In L. M. Given (Ed.), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods (Pp. 120-121). London: Sage.
Monnerot, J. (1946). Les Faits Sociaux Ne Sont Pas Des Choses. Paris: Gallimard.
Tuckett, A. G. (2005). Applying thematic analysis theory to practice: a researcher’s experience. Contemporary Nurse, 19, 75-87. doi: 10.5172/conu.19.1-2.75
Turner, G. (2006). Film as Social Practice (4th ed.). London and New York: Routledge.
Udehn, L. (1996). The Limits of Public: A Sociological Critique of the Economic Theory of Politics. London: Routledge.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 61
فروردین 1402
صفحه 79-106
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 16 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 27 دی 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 بهمن 1401
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار