نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• گیتی تاکی ¹
• مریم نخعی ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

² کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی

چکیده

ایدئولوژی‌ها ساخت‌هایی معنایی هستند که در تولید، بازنمایی و تغییر روابط نابرابر قدرت نقش دارند و به‌واسطة معنا با گفتمان و زبان که ابزار تولید معناست، پیوند می‌خورند. ایدئولوژی‌ها در قالب رخدادهای گفتمانی، تولید می‌شوند و انتقال می‌یابند. عناوین خبری مطبوعات نمونه‌های این رخدادهای گفتمانی هستند. در این پژوهش در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی و با بهره‌گیری از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی‌ـ ‌معنایی الگوی تحلیلی ون لیوون (1996) همچون «حذف، اظهار، پیوند زدن، ارزش‌دهی و تفکیک کردن»، به بررسی چگونگی بازنمایی ایدئولوژی‌ها دربارة برنامة هسته‌ای ایران در سال 1390 در روزنامه‌های داخلی و خارجی به‌شکل تحلیلی و توصیفی پرداخته شده و بسامد استفاده از این مؤلفه‌ها توسط هر دو گروه از روزنامه‌ها تعیین و مقایسه گردیده است تا به این سؤال پاسخ داده شود که بازنمایی ایدئولوژی در برنامة مذکور با استفاده از کدام مؤلفه‌های جامعه‌شناختی‌ـ‌معنایی صورت می‌گیرد و آیا نحوة این بازنمایی و بسامد استفاده از مؤلفه‌ها در روزنامه‌های داخلی و خارجی یکسان است. برای این منظور 242 عنوان از دو روزنامة داخلی ایران و کیهان و دو روزنامة خارجی گاردین و واشنگتن‌پست دربارة موضوع هسته‌ای ایران مورد بررسی تحلیلی و توصیفی قرار گرفت. نتایج تحلیل حاکی از این است که نوع مؤلفه‌های به‌کاررفته یکسان است و میزان استفاده از مؤلفه‌ها در روزنامه‌های ذکرشده، بیشتر در مؤلفة حذف، تفاوت می‌کند، اما نحوة استفاده از این مؤلفه‌ها متفاوت و منطبق بر ایدئولوژی و دیدگاهی است که از آن جانبداری می‌کنند. در واقع ایدئولوژی‌های متفاوت به بهره‌گیری متفاوت از مؤلفه‌های زبانی منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل گفتمان انتقادی
• ایدئولوژی
• مطبوعات
• انرژی هسته‌ای
• مؤلفه‌های جامعه‌شناختی ـ‌ معنایی