مطالعات هنر و زیباییشناسی
مسعود عباسی؛ سید حسین میثمی
چکیده
هدف نهایی از برگزاری مجالس تعزیه در ایران، حفظ و اشاعۀ باورهای مذهبی شیعیان است، که از منظری دروننگر، کارکرد غایی عناصر ساختاری دیگر این آیین، ازجمله موسیقی تعزیه، نیز بهشمار میآید. در پژوهشهای موجود ــتحت تأثیر دیدگاه یادشدهــ به نتایج دیگری که استفاده از موسیقی میتواند برای این آیین و شرکتکنندگان آن داشته باشد، توجه ...
بیشتر
هدف نهایی از برگزاری مجالس تعزیه در ایران، حفظ و اشاعۀ باورهای مذهبی شیعیان است، که از منظری دروننگر، کارکرد غایی عناصر ساختاری دیگر این آیین، ازجمله موسیقی تعزیه، نیز بهشمار میآید. در پژوهشهای موجود ــتحت تأثیر دیدگاه یادشدهــ به نتایج دیگری که استفاده از موسیقی میتواند برای این آیین و شرکتکنندگان آن داشته باشد، توجه چندانی نشده است. هدف از نگارش این مقاله، مطالعۀ اهداف بهکارگیری موسیقی در تعزیه و نتایجی است که استفاده از آن برای شرکتکنندگان در این آیین در پی دارد. بررسی این موضوع با تکیه بر مفهوم کارکرد، از مفاهیم طرحشده در اندیشههای قومـموسیقیشناختی، چارچوب نظری این مقاله را شکل داده است. این مقاله بهلحاظ روش، بنیادین و کیفی است که به شیوۀ توصیف و تحلیل محتوا انجام شده است و دادههای موردنیاز آن نیز مبتنیبر مطالعۀ میدانی در محل برگزاری مجالس تعزیۀ قودجان خوانسار و همچنین، استفاده از منابع کتابخانهای است. یافتههای مقاله نشان میدهد که تمام کارکردهای موسیقی (گنجاندهشده در فهرست پیشنهادی آلنپی مِریام)، در تعزیه مصداق دارند و اهداف و نتایج استفاده از موسیقی در این آیین را تبیین میکنند. افزونبراین، برپایۀ یافتههای این مقاله، بهکارگیری موسیقی در ساختار یک فعالیت فردی یا گروهی انسانی، ممکن است در موقعیتهایی برخلاف کارکردهای موسیقی آن فعالیت عمل کند. اینگونه مواردِ استفاده از موسیقی در این مقاله، با عنوان «ناکارکردهای موسیقی» نامگذاری شدهاند و مواردی از بروز آن، در مجالس تعزیۀ قودجان خوانسار ذکر شده است.