نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

وضعیت ملالت‌‌آور و کسالت‌بار مدارس، سیاست‌گذاری برای افزایش شادی و نشاط را ناگزیر کرده است. موفقیت این سیاست‌ها، پیش از همه در گرو وجود معنایی روشن و فهمی مشترک از شادی است. این مقاله با تکیه بر ابهام موجود در این حوزه، استخراج «معنا/ معانی حاکم بر مفهوم شادی در ساختار معنایی حاکم بر آموزش و پرورش» را موضوع اصلی کار خود قرار داده است. برای پرداختن به این موضوع از مبانی نظری لاکلائو و موف بهره بردیم و ساختار معنایی حاکم بر نظام آموزشی را گفتمانی در نظر گرفتیم که در آن معنای هر نشانه از نسبتش با دیگر نشانه‌ها، به‌ویژه نقاط مرکزی به‌دست می‌آید. با استفاده از اسناد سازمانی موجود و مصاحبه‌های نیم‌ساخت‌یافته، به گردآوری داده­ها پرداختیم. تحلیل محتوای کیفی داده­ها، سه معنا از شادی را پیش روی ما قرار داد؛ علاوه بر معنای مسلط و اصلی که شادی را یکی از عواطف بشری تعریف می‌‌کند و معتقد است شادی می‌تواند وسیله‌ای برای نیل به کمال یا مانعی بر سر راه آن باشد، با دو معنای موقت نیز مواجه هستیم که یکی ناظر به تحرک و فعالیت‌های جسمانی و دیگری ناظر بر ویژگی‌های مکانی مدرسه است. هر سه معنا موقت و ناپایدارند. نتیجه آنکه، ساختار معنایی یکسانی در سپهر دستگاه آموزش و پرورش ایران از شادی تثبیت نشده است. گویا معانی متکثری در کشمکش با یکدیگر حیات روزمره دانش‌آموزان را پر کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
290 اقدام برایتحولبنیادیندرآموزشوپرورش (1391). وزارتآموزشوپرورش.
اکبرپوران، سپیده (1392). بررسی تجربة شادی در زندگی روزمرة دانش‌آموزی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
آل­یاسین، میترا (1380). شادی و نشاط در محیط مدرسه. تربیت، 1، 14-1.
باختین، میخائیلوویچ (1380) سودای مکالمه، خنده، آزادی، (مترجم: محمدجعفر پوینده). تهران: چشمه.
برنامةدرس ملی جمهوری اسلامی ایران (1391). وزرات آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش.
جعفری، سید ابراهیم؛ سیادت، سید علی؛ بهادران، نرگس (1387). بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس. اندیشه­های نوین تربیتی، 4(1و2)، 44ـ31.
دستورالعمل پروژة مهر (1391). وزارت آموزش و پرورش.
ربانی خوارسگانی، علی؛ کیانپور، مسعود (1388). جامعه‌شناسی احساسات. جامعه شناسی کاربردی، 64 -35.
زمانی، مهدی (1387). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نشاط، مطالعة موردی شهر همدان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدةعلوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
سلطانی، سید علی‌اصغر (1383). تحلیل گفتمان به‌مثابه نظریه و روش. علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، (28)، 180ـ153.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (1390). شواری عالی آموزش و پرورش، شواری عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش.
شجاعی‌زاده، داود؛ رصافیانی، حمیدرضا (1380). بررسی میزان شیوع افسردگی و عوامل مؤثر بر آن در دانش‌آموزان پسر مقطع پیش‌دانشگاهی شهرستان کازرون در سال تحصیلی 80-79. توانبخشی، 2 (3و4)، 32ـ29.
عابدی، احمد؛ میزائی، پریوش (1385). مقایسة اثربخشی روش‌شناختی‌ـ‌رفتاری فوردایس و روش آموزش مهارت‌های اجتماعی در افزایش میزان شادی دانش‌آموزان دبیرستان‌های اصفهان. اندیشه‌های نوین تربیتی، 2(3و4)، 73ـ59.
فلسفة تربیت (چارچوب نظری سامان‌دهی و هدایت انواع تربیت) در جمهوری اسلامی ایران (1388). وزارت آموزش و پرروش.
کُرُمی نوری، رضا؛ مکری، آذرخش؛ محمدی‌فر، محمد؛ یزدانی، اسماعیل (1381). مطالعة عوامل مؤثر بر احساس شادی و بهزیستی در دانشجویان دانشگاه تهران. مجلة روان‌شناسی و علوم تربیتی، 32 (1) 42ـ3.
کوهستانی، نفیسه (1389). دینداری و تجربة شادی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکد، علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
کیان‌پور، مسعود (1385). بررسیارتباطبینکیفیتزندگیواحساساتاجتماعیدرشهراصفهان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
گزارش نهایی تلفیق یافته‌های مطالعات نظری، بنیان نظری تحول راهبردی در نظام تربیت رسمی و عمومی ج‌اا، بخش نخست فلسفه تربیت در ج.‌ا.ا. (1389). دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.
لاکلائو، ارنستو؛ موف، شانتال (1392). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی: به‌سوی سیاست دموکراتیک رادیکال، (مترجم محمد رضایی). تهران: ثالث.
مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390). شواری عالی آموزش و پرورش، شواری عالی انقلاب فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش.
محمودنیا، علیرضا؛ رستگارپور، حسن؛ جوکار، فرهاد (1390). میزان شیوع افسردگی و تأثیر شناخت درمانی بر کاهش آن در بین دانش‌آموزان. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 5، 28-1.
مزین، فرشته (1390). بررسی چگونگی خوانش دانش‌آموزان دختر از کدهای اخلاقی پوشش در مدارس. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
مسعودزاده، عباس؛ خلیلیان، علیرضا؛ اشرفی، مهسا؛ کیمیا بیگی، کامران (1383). بررسی وضعیت سلامت روانی دانش‌آموزان دبیرستان شهر ساری، سال 82-1381. مجلة علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 14(45)، 82ـ74.
مصباح یزدی، محمدتقی (1385). شادی و اندوه از دیدگاه اسلام. قابل دسترسی در http://mesbahyazdi.ir/ node/21.
مصباح یزدی، محمدتقی (1388). سیماى شیعیان (23). قابل دسترسی در http://mesbahyazdi.ir/node/74.
مقدس، علی‌اصغر؛ قدرتی، شفیعه (1390). بررسی نقادانة نظریه‌های جامعه‌شناسی عواطف جاناتان ترنر، تئودور کمپر و ادوارد لاور. جامعه‌شناسی کاربردی، 22(2)، 166ـ143.
منیرپور، نادر؛ یزداندوست، رخساره؛ عاطف وحید، محمدکاظم؛ دلاور، علی؛ خسوفی، هلن (1383). ارتباط ویژگی‌های جمعیت‌شناختی یا میزان شیوع افسردگی در دانش‌آموزان دبیرستانی. نشریة رفاه اجتماعی، (14)، 204-189.
نریمانی، محمد؛ روشن، رسول (1381). بررسی میزان شیوع افسردگی و اثربخشی درمان رفتاری‌ـ‌شناختی در کاهش افسردگی دانش‌آموزان. نشریة روان‌شناسی، (23)، 254-244.
یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، (مترجم هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
 
Rojas, Mariano (2005). A Conceptual-Referent Theory of Happiness: Heterogeneity and its Consequences. Social Indicators Research, (74)2, 26l.
CAPTCHA Image