علوم اجتماعی و ارتباطات
فواد ظفر عبدالله زاده؛ محمدرضا رسولی؛ طهمورث شیری
چکیده
ماهیت جهانی رسانه‌های اجتماعی، چالشهای قومی را از حیطهٔ منطقه و ملّت به عرصهٔ جهانی کشانده است. مطالعه حاضر، این چالش‌‌ها را در چارچوب نظریه‌های جهانی‌شدن، تحلیل میکند. دو رویکرد عمده در رابطه با پدیدهٔ جهانی‌شدن وجود دارد: یک رویکرد معتقد به همگونی کامل جهان است؛ و رویکرد دیگر، به چنین شدّت و کیفیتی قائل نیست. هدف تحقیق، ...
بیشتر
ماهیت جهانی رسانه‌های اجتماعی، چالشهای قومی را از حیطهٔ منطقه و ملّت به عرصهٔ جهانی کشانده است. مطالعه حاضر، این چالش‌‌ها را در چارچوب نظریه‌های جهانی‌شدن، تحلیل میکند. دو رویکرد عمده در رابطه با پدیدهٔ جهانی‌شدن وجود دارد: یک رویکرد معتقد به همگونی کامل جهان است؛ و رویکرد دیگر، به چنین شدّت و کیفیتی قائل نیست. هدف تحقیق، روشن ساختن این امر است که رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزارهای ارتباطی جهانی در رابطه با هویتهای قومی ایرانی، در انطباق با کدام یک از این دو رویکرد عمل کرده‌اند. برای نیل به هدف مذکور با 11 استاد علوم ارتباطات‌اجتماعی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی مصاحبهٔ عمیق صورت گرفته و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا ۱۰ تجزیه‌وتحلیل شده‌اند. نتایج گویای آن است که عملکرد رسانه‌های اجتماعی وضعیتی دوگانه ایجاد کرده است: از یک‌سو به حفظ هویت اقوام ایرانی انجامیده؛ و از سوی دیگر، سبب‌‌ساز تأثیرپذیری آنها از فرهنگ جهانی شده است. به سخن دیگر، رسانه‌های اجتماعی، همزیستی فرهنگی اقوام با دیگری جهانی و ملیّت را تقویت می‌کنند. در مورد اقوام جدایی‌طلب، رسانه‌های اجتماعی در ایجاد چالشهای قومی نقش چندانی ایفا نمی‌کنند و این موضوع متأثر از سایر عوامل اجتماعی و سیاسی است. در نهایت، انگیزهٔ اقوام ایرانی برای مقاومت در برابر ملیّت و فرهنگ جهانی محدود است؛ هر چند رسانه‌های اجتماعی، این قابلیت را به آنها میدهد.
بیژن خواجه‌نوری؛ ماندانا کریمی؛ سعاد خجسته
دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 23-45
چکیده
حفظ و ارتقای هویت مذهبی از دغدغه‌های جامعة مذهبی ایران است. فرایند جهانی‌شدن در چند دهة گذشته ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده است. این مطالعه تأثیر فرایند جهانی‌شدن فرهنگی را بر هویت مذهبی دو گروه قومی لُر ساکن شهر نورآباد ممسنی و عرب ساکن شهر کنگان و توابع مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا تحقیقات ...
بیشتر
حفظ و ارتقای هویت مذهبی از دغدغه‌های جامعة مذهبی ایران است. فرایند جهانی‌شدن در چند دهة گذشته ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده است. این مطالعه تأثیر فرایند جهانی‌شدن فرهنگی را بر هویت مذهبی دو گروه قومی لُر ساکن شهر نورآباد ممسنی و عرب ساکن شهر کنگان و توابع مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا تحقیقات پیشین مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر نظریة گیدنز شش فرضیه مطرح شد. نمونة مورد مطالعه 770 نفر از اهالی 15 تا 64 سالة ساکن این دو شهر بودند که به شیوة نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند. با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی، ده سبک زندگی در شهر شیراز یافت شد که بر اساس ماهیت متغیرها نامگذاری شدند. یافتههای تحقیق نشان داد که بین دو گروه قومی لُر و عرب مورد مطالعه، تفاوت معنیداری از حیث هویت مذهبی وجود داشته است. همچنین نتایج حاصل از تکنیک رگرسیون چندمتغیره، نشاندهندة آن است که بهترتیب متغیرهای سبک مذهبی، سبک علمیـآموزشی، بازاندیشی، سبک ورزشی، آگاهی از جهانی‌شدن، سبک مشارکت فرهنگی، سبک موبایلی بر روی هم 7/36 درصد تغییرات را متغیر هویت مذهبی را تبیین کرده اند.
امید کریمی؛ سید محمد مهدی زاده
چکیده
هدف از این مقاله، بررسی نقش رسانه‌های فرامرزی به‌عنوان مروّجان فرهنگ عامّه‌پسند است. بدین منظور با رویکرد تحلیل دریافت، به توصیف رمزگشایی مخاطبان جوان شهر مریوان از این گونه سریال‌ها پرداخته شده است. نظریه‌های جهانی‌شدن و دریافت در ارتباطات منظومة نظری مقالة حاضر را تشکیل میدهد. روش این پژوهش کیفی است و از دو تکنیک مصاحبة عمیق ...
بیشتر
هدف از این مقاله، بررسی نقش رسانه‌های فرامرزی به‌عنوان مروّجان فرهنگ عامّه‌پسند است. بدین منظور با رویکرد تحلیل دریافت، به توصیف رمزگشایی مخاطبان جوان شهر مریوان از این گونه سریال‌ها پرداخته شده است. نظریه‌های جهانی‌شدن و دریافت در ارتباطات منظومة نظری مقالة حاضر را تشکیل میدهد. روش این پژوهش کیفی است و از دو تکنیک مصاحبة عمیق و مشاهده برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد افراد مختلف بر اساس ویژگیهای فردی و همچنین زمینههای اجتماعی و فرهنگی خود، به شخصیتهای خاصی علاقه نشان میدهند و با آنها احساس همذاتپنداری می‌کنند. این علاقهمندی تا جایی پیش میرود که مخاطب، سریال را به خاطر شخصیت مورد علاقهاش پیگیری میکند. همچنین انطباق زیادی بین پسزمینههای اجتماعی مخاطبان با دریافت آنها از سریال‌ها وجود دارد. تعدادی از مخاطبان ضمن انتقاد از سریال‌ها، به پیامدهای منفی آن در جامعة خود اشاره می‌کنند. اما با این وجود دیدن سریال‌ها را ادامه میدهند. درواقع آنها لذّت حاصل از تماشای سریال را به خطرات آن ترجیح میدهند.
علی قاسم پور دهاقانی؛ محمد‌جواد لیاقت‌دار؛ سید ابراهیم جعفری
چکیده
در سالهای اخیر، «بین‌المللی شدن» یکی از مباحث مهم محافل دانشگاهی بوده است. این موضوع دلالت بر تلفیق بُعد بین‌المللی، میان‌فرهنگی و جهانی در اهداف، کارکردها و نحوة آموزش دارد. بومی‌سازی، نظریه دیگری است که خواهان اشاعه، انطباق و رشد پارادایم دانش، فناوری، هنجارهای رفتاری و سرمایه‌های فرهنگی و ارزش‌های محلی خاص ...
بیشتر
در سالهای اخیر، «بین‌المللی شدن» یکی از مباحث مهم محافل دانشگاهی بوده است. این موضوع دلالت بر تلفیق بُعد بین‌المللی، میان‌فرهنگی و جهانی در اهداف، کارکردها و نحوة آموزش دارد. بومی‌سازی، نظریه دیگری است که خواهان اشاعه، انطباق و رشد پارادایم دانش، فناوری، هنجارهای رفتاری و سرمایه‌های فرهنگی و ارزش‌های محلی خاص در موقعیت خاص است و همچون رویکرد بین‌المللی شدن، پاسخی در برابر پدیده جهانی‌شدن است. هدف مطالعه حاضر، بررسی ماهیت و الگوهای عملی بین‌المللی سازی برنامههای درسی و تبیین ربط و نسبت این رویکرد با نظریه‌های بومی‌سازی علوم و پدیده جهانی‌شدن است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی و تحلیلی است که تلاش شده موضوع تحقیق با بهرهگیری از نظریات متخصصان حوزه علوم تربیتی و جامعه‌شناسی مورد بررسی و نقد قرار گیرد. یافته‌ها نشان میدهد بومی‌سازی و بین‌المللی شدن یکی از مهمترین لوازم در عصر جهانی‌شدن، و رویکردی مهم برای احیای تفکر اسلامی در نظام علمی فرهنگی جهان است. اگرچه هر نظام آموزشی طبق آرمان‌ها و اهداف جامعه و با توجه به میزان اهمیتی که برای دانش ملی و دانش جهانی قائل است، راهکارها و فرصت‌های خاصی در ارتباط با رویکرد بین‌المللی سازی و بومی‌سازی علوم دارد، اما نظام هایی که دور از هرگونه افراط و تفریط در این زمینه قدم برداشتهاند، توانستهاند نسبت به فرصتها و چالشهای پیش رو، تصمیمات مؤثرتری داشته باشند و در بحث تولید علم و تحقق رسالت‌های آموزش عالی، اثربخشتر عمل کنند.
سید محمدعلی موسوی؛ لیلا بهبودی؛ مرضیه جوادی ارجمند؛ فاطمه وفایی زاده
چکیده
مقاله حاضر به بررسی تأثیرات جهانی‌شدن در عرصه رفتار فردی می‌پردازد. جهانی‌شدن که در بستر فناوری ارتباطات و انقلاب اطلاعات موجب کم‌رنگ‌تر شدن مرزهای مکانی و زمانی شده، و موجد بسط ارزش‌های فردی در میان فرهنگ‌هایی است که امکان ارائه بیشتر این ارزش‌ها را در جهان دارند. شبکه‌های ماهواره‌ای تلویزیونی از مهمترین ابزار ترویج این ...
بیشتر
مقاله حاضر به بررسی تأثیرات جهانی‌شدن در عرصه رفتار فردی می‌پردازد. جهانی‌شدن که در بستر فناوری ارتباطات و انقلاب اطلاعات موجب کم‌رنگ‌تر شدن مرزهای مکانی و زمانی شده، و موجد بسط ارزش‌های فردی در میان فرهنگ‌هایی است که امکان ارائه بیشتر این ارزش‌ها را در جهان دارند. شبکه‌های ماهواره‌ای تلویزیونی از مهمترین ابزار ترویج این قبیل ارزش‌های فرهنگی در گستره جوامع هستند. در این مقاله تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای مُد بر روی دختران تحصیل‌کرده ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که در دنیای گسترش روزافزون فناوری‌های ارتباطی و ماهواره‌ای، کنش شخصی و اجتماعی افراد تا چه اندازه بر اساس دریافت‌های آگاهانه و یا غیرآگاهانه ارتباطی شکل می‌پذیرند. آیا ماهواره به عنوان عامل ارتباطی قدرتمند بر روی جوانان تحصیل‌کرده و شهری ایرانی اثر دارد؟ با استفاده از روش پیمایشی و استخراج و تحلیل داده‌ها این نتیجه حاصل می‌شود که شبکه‌های مد ماهواره‌هایی که به تبلیغ لباس‌های مبتنی بر طراحی‌های غربی می‌پردازند بر روی دختران تحصیل‌کرده جامعه ما تأثیر داشته‌اند، اما این تأثیرات غالباً آگاهی‌مدارانه بوده تا رفتار‌گرایانه. این مطالعه نشان میدهد این تأثیرات بیش از آنکه منجر به بروز رفتار و کنش آشکار اجتماعی جدید شود، بر شناخت استفاده‌کنندگان از این شبکه‌ها تأثیر گذاشته است.
اکرم حبی؛ اسکندر فتحی‌اذر؛ بهمن محمدبخش
چکیده
فرایند جهانی‌شدن موضوعی بحث‌برانگیز و در عین حال مبهم است و از دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد بدان پرداخته شده است. یکی از بحث‌های مهم مربوط به این فرایند، مسئله بقا یا تداوم هویتهای محلی در جریان این حرکت است. در این رابطه دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شده است؛ از آن جمله برخی ادعا می‌کنند جهانی‌شدن تأثیر منفی بر هویتهای محلی داشته ...
بیشتر
فرایند جهانی‌شدن موضوعی بحث‌برانگیز و در عین حال مبهم است و از دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد بدان پرداخته شده است. یکی از بحث‌های مهم مربوط به این فرایند، مسئله بقا یا تداوم هویتهای محلی در جریان این حرکت است. در این رابطه دیدگاه‌های متفاوتی ارائه شده است؛ از آن جمله برخی ادعا می‌کنند جهانی‌شدن تأثیر منفی بر هویتهای محلی داشته و از بین برنده تفاوتهاست و عدهای نیز خلاف این نظر را بیان می‌کنند. مقاله حاضر، سه رویکرد متفاوت و اساسی را در این خصوص شناسایی و توسط دادههای تحقیق به آزمون گذاشته است. این تحقیق که به روش پیمایشی در بین دانشجویان تُرک، فارس و کرد دانشگاه تبریز انجام شده نشانگر آن است که با افزایش هویت جهانی در بین دانشجویان، هویت محلی آنان کاهش مییابد؛ یعنی با افزایش فرایند جهانی‌شدن، هویتهای محلی رو به کاهش میگذارد و این به معنای رد نظریه‌های رویکرد دوم و سوم در این تحقیق، و تأیید نظریه‌های رویکرد اول است.
سعید رضا عاملی؛ حمیده مولایی
چکیده
این مقاله به بررسی حساسیت‌های بین فرهنگی اهل تشیع و ترکمن‌های اهل تسنن در استان گلستان می‌پردازد. به‌منظور تبیین حساسیت‌های بین فرهنگی دو گروه، از سنجه‌های حساسیت‌های بین فرهنگی براساس مدل نظری شش‌مرحله‌ایِ حساسیت‌های بین فرهنگی میلتون بنت، استفاده شده است. بر مبنای نظریه حساسیت‌های بین فرهنگی، توسعه ارتباطات عامل مهمی در ...
بیشتر
این مقاله به بررسی حساسیت‌های بین فرهنگی اهل تشیع و ترکمن‌های اهل تسنن در استان گلستان می‌پردازد. به‌منظور تبیین حساسیت‌های بین فرهنگی دو گروه، از سنجه‌های حساسیت‌های بین فرهنگی براساس مدل نظری شش‌مرحله‌ایِ حساسیت‌های بین فرهنگی میلتون بنت، استفاده شده است. بر مبنای نظریه حساسیت‌های بین فرهنگی، توسعه ارتباطات عامل مهمی در کاهش حساسیت‌های بین فرهنگی است. در این تحقیق به رویکرد دوفضایی توجه شده و با هدف سنجش توسعه ارتباطات، از دو قلمرو سنجش مجازی و سنجش حضوری استفاده شده است. با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌ها که مهمترین بستر جهانی‌شدن ارتباطات را فراهم آورده‌اند، در ابتدا توسعه ارتباطات افراد از طریق رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور به بررسی رابطه بین میزان استفاده افراد از رسانه‌ها ـ به‌ویژه اینترنت و ماهواره ـ با حساسیت‌های بین فرهنگی افراد پرداخته شده است. در مرحله دوم، توسعه ارتباطات افراد در محیط واقعی با توجه به محل سکونت آنها سنجیده شده و رابطه آن با میزان حساسیت‌های بین فرهنگی مورد توجه قرار می‌گیرد. نتایج تحقیق نشان میدهد توسعه ارتباطات مجازی (ارتباط افراد از طریق رسانه‌ها) و ارتباطات فیزیکی (تعامل افراد در محل سکونت) منجر به کاهش حساسیت‌های بین فرهنگی می‌شود. از این منظر میتوان یکی از منابع و عوامل اصلی توسعه حساسیت‌های بینِ دینی و بینِ قومی را ناشی از عدم تعامل اجتماعی دانست که برای کاهش آن، توسعه زمینه ارتباطات اجتماعی در میان اقوام و پیروان مذاهب توصیه می‌شود.
عبدالحسین کلانتری؛ جلیل عزیزی؛ سعید زاهد زاهدانی
چکیده
هویت دینی به‌دلیل ماهیت و محتوایی که دارد تقریباً مهمترین بُعد هویت است که نقش بسیار تعیین‌کنندهای در هویت‌یابی افراد یک جامعه بازی میکند. میتوان ادعا داشت تقویت این بُعد از هویت موجب دوام و قوام سایر ابعاد آن شود و از سوی دیگر، چالش در این حوزه می تواند زمینه‌ساز بحران در سایر ابعاد هویت شود. این ادعا در جوامعی که دین رکن اساسی ...
بیشتر
هویت دینی به‌دلیل ماهیت و محتوایی که دارد تقریباً مهمترین بُعد هویت است که نقش بسیار تعیین‌کنندهای در هویت‌یابی افراد یک جامعه بازی میکند. میتوان ادعا داشت تقویت این بُعد از هویت موجب دوام و قوام سایر ابعاد آن شود و از سوی دیگر، چالش در این حوزه می تواند زمینه‌ساز بحران در سایر ابعاد هویت شود. این ادعا در جوامعی که دین رکن اساسی اداره آن را مشخص میکند، کاملاً صادق است. مقاله حاضر که نتیجه پژوهشی تجربی در این زمینه است، به دنبال بررسی میزان احساس تعلق به هویت دینی و عوامل مؤثر بر آن است. جامعه آماری این تحقیق، دانش آموزان مقطع سال سوم متوسطه نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهر شیراز هستند که نمونهای 400 نفره شامل دختران و پسران مورد مطالعه را دربر میگیرند. نتایج نشان داده 88 درصد دانش آموزان دارای هویت دینی قوی هستند و تنها 4 درصد پاسخگویان، در این حوزه دارای مشکل یا بحران هستند.
